Martti Ahtisaari: Barışın Mimarı ve Diplomasi Ustası
23 Haziran 1937 doğumlu Martti Ahtisaari, Finlandiyalı bir diplomat ve siyasetçidir. Özellikle Kosova’nın bağımsızlık sürecindeki rolü ve Avrupa, Afrika, Orta Doğu ve Uzak Asya’da üstlendiği arabuluculuk görevleriyle tanınır. Bu çabalarından dolayı 2008 Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür.
Gençlik Yılları ve Eğitimi
Martti Ahtisaari’nin diplomasi ve barış konusundaki başarılarının köklerini gençlik yıllarında aramak gerekir. 23 Haziran 1937’de, günümüzde Rusya sınırları içinde kalan Viipuri’de (Vyborg) dünyaya gelen Ahtisaari’nin ailesi, Norveç asıllıydı. Babası, astsubay olarak görev yaptığı II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği’ne karşı savaşa katıldığında, ailesi Finlandiya’nın doğusundaki Kuopio kentine göç etti. Ahtisaari, çocukluğunun büyük kısmını burada geçirdi.
1952 yılında ailesi, Norveç sınırındaki Oulu kentine taşındı ve Ahtisaari, burada Genç Hristiyanlar Birliği’ne (YMCA) katıldı. Oulu Eğitim Fakültesi’nden aldığı uzaktan eğitimle 1959’da ilkokul öğretmenliği sertifikasını aldı. Eğitim yıllarında dil öğrenimine önem verdi; Fince dışında İsveççe, Fransızca, İngilizce ve Almanca öğrendi. 1968’de Eeva Irmeli Hyvärinen ile evlendi ve bu evlilikten oğlu Marko Ahtisaari dünyaya geldi.
Diplomasi ve Arabuluculuk Hayatı
Ahtisaari’nin diplomatik kariyeri, 1965’te Finlandiya Dışişleri Bakanlığı’nda Uluslararası Kalkınma Yardımları Departmanı’na katılmasıyla başladı. 1973-1976 yıllarında Finlandiya’nın Tanzanya Büyükelçisi olarak görev yaptı. 1977’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreterinin Namibya özel temsilciliği görevini üstlendi. Bu görevde Namibya’nın 1990’daki bağımsızlık sürecinde önemli rol oynadı.
1980’lerde Finlandiya diplomasisine dönen Ahtisaari, 1987 yılında BM Genel Sekreter Yardımcılığı görevine getirildi. 1992’de Bosna-Hersek’teki Uluslararası Eski Yugoslavya Konferansı’nın çalışma grubuna başkanlık etti. 1994’te Finlandiya Cumhurbaşkanı seçildi ve görev süresi boyunca uluslararası krizlerde barışın sağlanması için çaba sarf etti.
Kosova ve Ahtisaari Planı
Ahtisaari’nin uluslararası barış çabalarındaki en önemli görevlerinden biri, Kosova’nın bağımsızlık sürecindeki arabuluculuğudur. 2006’da Sırplar ve Kosovalı Arnavutlar arasında Kosova’nın statüsü için BM özel temsilcisi olarak görüşmelere katıldı. Hazırladığı ve 2007’de BM Güvenlik Konseyi’ne sunduğu Ahtisaari Planı, Kosova’ya uluslararası gözetim altında bağımsızlık verilmesini öngörüyordu. Plan, azınlık haklarını garanti altına alsa da Sırbistan ve Rusya’nın tepkisine yol açtı. Buna rağmen, ABD ve Avrupa Birliği’nin desteğiyle Kosova, 17 Şubat 2008’de bağımsızlığını ilan etti.
Barışa Katkıları ve Ödülleri
Martti Ahtisaari, diplomasi yoluyla çözüm üretme konusundaki kararlılığıyla tanındı. 1999’da Finlandiya Cumhurbaşkanı olarak, Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç’i Kosova’daki askeri operasyonları sona erdirmeye ikna etti. Cumhurbaşkanlığı döneminde, uzlaşmazlıkları çözmeyi amaçlayan Kriz Çözüm Girişimi (CMI) adlı sivil toplum örgütünü kurdu. 2005’te Endonezya hükümeti ile Özgür Açe Hareketi arasında yapılan barış görüşmelerine arabuluculuk yaptı. Çabaları sonucunda, 1976’dan beri süregelen çatışmalar sona erdi.
Ahtisaari, diplomatik başarılarından dolayı birçok ödül kazandı. Bu ödüller arasında 2000’deki Fulbright Ödülü, Four Freedoms Ödülü, Hessen Barış Ödülü ve 2008 Nobel Barış Ödülü yer almaktadır. Nobel Komitesi, Ahtisaari’nin 30 yıldan uzun süredir dünya çapında barışa katkıda bulunmasını takdir ederek bu ödülü vermiştir.
Sonuç: Diplomasi ve Barış İçin Bir Yaşam
Ahtisaari, hayatı boyunca barışın, uluslararası işbirliğinin ve insan haklarının savunucusu oldu. 2011’de Medeniyetler İttifakı Zirvesi için Türkiye’yi ziyaret etti ve burada Avrupa Birliği entegrasyon politikalarını, Türkiye demokrasisinin gelişmişliğini ve Ortadoğu’daki özgürlük taleplerinde Türkiye’nin liderliğine dikkat çekti.
Kosova, Namibya ve Balkanlar gibi dünya çapında pek çok kriz bölgesinde barışın sağlanmasında etkin rol oynayan Ahtisaari, yalnızca Finlandiya’nın değil, tüm dünyanın diplomasiye ve barışa dair umudunun simgesi haline geldi.
2011
Mesut Özdemir
